بچه های شیکاگو
به روایت: مرکز مطالعات پیشرفت عماد
در سپتامبر، ۲۰۰۵ وقتی نوشین هاشمی در همایش «سیلیکون ولیفاندریز» اعلام کرد سالانه ۳۰هزار دلار به دانشجوهای ایرانی اعطا می‌کند تا در دانشگاه‌های خوب آمریکا—از جمله شیکاگو—اقتصاد بخوانند و به وطن برگردند، بسیاری آن را ژستی بشردوستانه دانستند. هاشمی توضیح داد هدفش «کمک به توسعه ایران از طریق انتقال دانش» است. اما منتقدان ۵۰ سال پیش در شیلی پیاده شده بود: یادآور شدند همین سازوکار دقیقًا پروژه شیلی که با سرمایه‌ای کمتر از یک میلیون دالر ، گروهی اقتصاددان بازارگرا (معروف به بچه‌های شیکاگو) پرورش داد که پس از کودتای، ۱۹۷۳ نسخه شوک‌درمانی را پیاده کردند.
این مشابهت تاریخی سؤالی اساسی پیش می‌کشد: آیا بورسیه‌ای که ظاهرًا هدیه‌ای کوچک است، می‌تواند ساختار اقتصاد یک کشور را تغییر دهد؟ برای پاسخ، باید منشأ این ابزار را در «نقطه چهارم» ترومن جست‌وجو کرد؛ جایی که کمک فنی برای نخستین بار به‌عنوان سلاح نفوذ مطرح شد. مقاله حاضر با پیوند دادن سه مقطع (۱۹۴۹ ،۱۹۷۳ -۲۰۰۵اکنون) تلاش می‌کند نشان دهد چگونه «بورسیه بازگشت» در کنار تحریم و عملیات مخفی ستون استوار سیاست خارجی آمریکا بوده است.
